Pręgierz wiąże się ściśle z przysługującymi niegdyś samorządowi uprawnieniami sądowniczymi. Realizowano je za pomocą tzw. ławy sądowej, wybieranej spośród członków patrycjatu.

Na jej czele stał wójt, który miał do pomocy miejskich urzędników i sługi. Był wśród nich także kat. Jego właśnie postać z uniesionym w górę mieczem, symbolizującym prawo karania śmiercią, w jednej ręce i rózgą w drugiej, wieńczy poznański "słup hańby". Podobnie jak gdzie indziej, służył on przede wszystkim do wykonywania kar na honorze. Tu wystawiano więc przestępców na widok publiczny, karano chłostą i piętnowano, a niekiedy obcinano członki. Stąd wyprowadzano również skazanych na wpędzenie z miasta.

W znanej nam postaci pręgierz powstał po 1535 roku z grzywien płaconych przez zbyt strojnie ubierające się służące, jak informuje umieszczony na nim łaciński napis. Zniszczony przez upływ czasu, w okresie międzywojennym został przeniesiony do muzeum, a jego miejsce zajęła wykonana w 1925 roku przez Marcina Rożka replika.